IVitex agnus-castus, eyaziwa ngokuba yi-chasteberry, umthi ococekileyo, okanye i-monk's pepper, isihlahla sokuhlobisa kunye neyeza eliye laxatyiswa kangangeenkulungwane, ngakumbi kwiMeditera Basin nakwimimandla yaseNtshona Asia. Yeyosapho lwe-chasteberry ILamiaceae kwaye ibonakala ngamagqabi ayo esundu kunye namagqabi anevumba elimnandi, iintyatyambo zayo eziqaqambileyo eziblue-violet ezidityaniswe ngokwezikhonkwane ezinde kunye nesiqhamo sawo esikwimo yedrupe encinci emnyama okanye bluish. Ubukho bayo ngaphakathi igadi namasimi iyenza ibe lukhetho oluxatyisiweyo ngenxa yobuhle bayo bokuhombisa kunye nangenxa yayo iipropathi zamayeza, ukuba sesinye sezityalo ezisetyenziswa kakhulu kumayeza esintu kwimpilo yabasetyhini.
Inkcazo yezityalo kunye neempawu zomzimba

- Ukuphakama: Inokufikelela phakathi kwe-2 kunye ne-5 yeemitha, iyahluka ngokuxhomekeke kwiimeko zokusingqongileyo kunye nolawulo lokuthena.
- AmaSpredishithi: I-Compound, palmate, ngokubanzi inamaphecana angama-5-7 e-lanceolate, eluhlaza ngombala kunye noboya ngaphantsi. Zikhupha ivumba elimnandi xa ziphathwa.
- Iintyatyambo: Incinci, inevumba elimnandi kwaye iqokelelwe ngamaqela spikes terminal phakathi kwe-10 kunye ne-30 cm; Iithoni eziluhlaza-violet zihamba phambili, nangona kukho iintlobo ezineentyatyambo ezimhlophe kunye nepinki.
- Iziqhamo: I-Globose idrupe malunga ne-5-6 mm ububanzi, imnyama okanye i-bluish, kunye ne-spicy flavour efana ne-pepper.
- Amasebe: Iguquguqukayo, ishukuma, kwaye icwangciswe kwimilo yevazi, ibenze kube lula ukuyisebenzisa egadini njengesihlahla, iheji, okanye umthi oneziqu ezininzi.
Ukusasazwa, indawo yokuhlala kunye nokuguquguquka

- Usasazo lwendalo: Ifumaneka ngokubanzi kwiMeditera Basin, kumazantsi eYurophu, kwiindonga zemilambo, nakwimigxobhozo, ukusuka elunxwemeni ukuya kwimimandla engaphakathi elizweni.
- Ukuziqhelanisa nemozulu: Uziqhelanisa ngokulula ihlobo elishushu nelomileyo, kananjalo ukumelana neeqabaka ezikhanyayo kunye neendawo ezihlala elwandle.
- Uhlobo lomgangatho: Ikhetha ukukhanya, imihlaba evuthwe kakuhle, ikwazi ukunyamezela umhlaba omuncu kune alkaline. Igatya umhlaba oludongwe okanye omanzi kakhulu ebusika.
- Ukukhula: Uphuhliso olukhawulezayo lwakuba lusekiwe kunye nokunyamezelana okuphezulu kwixesha lembalela emva konyaka wokuqala.
- Ubutyuwa: Inonyamezelo oluthile kwityuwa, iyenza ilungele iigadi eziselunxwemeni.
Vitex agnus-castus ukunakekelwa kokulima

- Inkcazo ngelanga: Idinga ilanga elipheleleyo ukuze ikhule ngokugqibeleleyo kunye neentyatyambo, nangona inyamezela umthunzi okhanyayo.
- Unkcenkceshelo: Imodareyitha ehlotyeni, inqabile ebusika. Kwiimbiza, i-waterlogging kufuneka igwenywe, ilinde ukuba i-substrate yome ngaphambi kokunkcenkceshela kwakhona. Ukumelana kwayo nembalela kuyenza ilungele izitiya ezinamanzi aphantsi.
- Umoya nengqele: Kucetyiswa ukuba uyikhusele kwimimoya ebanda kakhulu kunye neeqabaka eziqatha kwiindawo ezimbi kakhulu, ngakumbi kwiminyaka embalwa yokuqala.
- Ukuprintwa: Inokunqunyulwa ngokukhawuleza ekupheleni kobusika, nakwinqanaba lomhlaba, ukukhuthaza ukuhluma kwamasebe amancinci kunye nokugcina ukubonakala okuhlangeneyo okanye okufana nomthi.
- Ukuchumisa: Iya kwamkela ukufakwa kwezichumiso ezilungelelanisiweyo entwasahlobo nasekwindla ukukhuthaza uphuhliso kunye neentyantyambo.
- Ukuhambelana nezilwanyana zasekhaya: Ayithathwa njengetyhefu kwizilwanyana ezifuywayo, nangona ihlala icetyiswa ukuba izilwanyana ziphephe ukusetyenziswa ngokuthe ngqo kwamagqabi amaninzi kunye neziqhamo.
Iingcebiso zokusasaza kunye nokutyala

- Ixesha lokutyala: Ingahlwayelwa kumandlalo wembewu kumandlalo obandayo ekwindla okanye entwasahlobo.
- Ukufakelwa kwakhona: Xa izithole zikhulu ngokwaneleyo, zigalele embizeni uze uzifake kwindawo yazo yokugqibela egadini xa sele zikhule kakuhle.
- Uqeqesho lokuthena: Ukuthena ebusika xa isityalo sithe cwaka, ngaphezu koko ukuthena emva kokudubula kweentyatyambo zasehlotyeni.
Ukubunjwa kweekhemikhali kunye nezithako ezisebenzayo

- Iridoid glycosides: I-Agnuside, i-aucibin kunye ne-vixtin, ene-hormonal kunye ne-anti-inflammatory action.
- Iiflavonoids: Njenge-casticin, i-isovitexin kunye ne-penduletin, ene-antioxidant kunye ne-hormone-modulating properties.
- Terpenoids: Zibandakanya i-rotundifaro kunye ne-diterpenes enoxanduva lweziphumo ezithile ze-pharmacological.
- Ii-oyile ezibalulekileyo: I-Cineole, i-alpha-terpineol, i-pinene, i-camphene, i-cadinene, phakathi kwabanye, ene-anti-inflammatory, antiseptic kunye ne-aromatics properties.
- Amanye amacandelo: Alkaloids, tannins kunye neetyuwa zeminerali ezityebisa iprofayili yayo yonyango.
Iimpawu zonyango kunye neenzuzo zempilo
El IVitex agnus-castus Kuye kwaye iyaqhubeka ibe yintsika yeyeza leyeza kwiingxaki zehomoni zabasetyhini. Ukusebenza kwayo kunye nokhuseleko, exhaswa kukusetyenziswa kwendabuko kunye nezifundo zamva nje, zivumele ukuba zinconyelwe kwiimeko ezahlukeneyo:
- Ummiselo womjikelo wokuya exesheni: Ikhuthaza i-ovulation kwaye ilawula imijikelezo engaqhelekanga, inceda zombini Isifo esandulela ukuya exesheni njengakwi-amenorrhea kunye ne-dysmenorrhea.
- Ukunciphisa iimpawu zangaphambi kokuya esikhathini: Ukuncipha ukuthamba kwebele, ukudumba kwesisu, ukugcinwa kwamanzi, intloko ebuhlungu, ukucaphuka, ukuxhalaba kunye nokuphazamiseka kwemizwelo.
- Inkxaso yokuyeka ukuya exesheni kunye nokuyeka ukuya exesheni: Ikhulula ubushushu, ukoma kwelungu lobufazi, ukuguquka kwemizwelo kunye nokuphazamiseka kokuya exesheni okunxulumene nesi sigaba.
- Ukuthintela iprolactin: Ngombulelo kwisenzo sayo se-dopaminergic kwi-pituitary gland, inceda ukunciphisa amanqanaba eprolactin, enceda ukuzala kunye nokulinganisela kwehomoni yesini. Iluncedo kakhulu kwiimeko ze-hyperprolactinemia emnene.
- Ukuchuma okuphuculweyo: Ikhuthaza ngokungangqalanga ukuveliswa kweprogesterone kwaye ikhuthaza ukuphuma kweqanda, okunokunyusa amathuba okukhulelwa kwabasetyhini abanemijikelo ye-anovulatory.
- I-Antispasmodic, i-antioxidant kunye ne-immunomodulatory properties: Iluncedo kwiingxaki ze-neurovegetative kunye nokukhusela ngokubanzi kuxinzelelo lwe-oxidative.
- Isiqabu kwiimpawu zolusu kunye namaqhakuva anxulumene nokungalingani kwehomoni.
Iinkqubo zesenzo kwinkqubo ye-endocrine yabasetyhini
- Ukuvuselela iDopamine: Izithako zayo ezisebenzayo zonyusa umsebenzi we-dopaminergic, ukunciphisa i-synthesis kunye nokukhululwa kweprolactin, ngaphandle kokuchaphazela kakhulu i-FSH okanye i-LH.
- Ukusebenzisana ne-estrogen kunye ne-opioid receptors: Ichaphazela i-alpha kunye ne-beta estrogen receptors, ngaloo ndlela inegalelo kwibhalansi phakathi kwe-estrogen kunye neprogesterone.
- Impembelelo kwisigaba seluteal: Iphucula ubude bexesha kunye nomgangatho wesigaba seluteal, iphucula amandla okuzala kunye nesiqhelo somjikelezo.
Iimpawu eziphambili kunye nezicelo zemveli
- I-Premenstrual syndrome (PMS): Olunye lolona setyenziso lwaziwayo.
- Ukungasebenzi kakuhle kokuya exesheni: I-Amenorrhea, i-metrorrhagia, i-menorrhagia kunye ne-dysmenorrhea.
- Ukuyeka ukuya exesheni kunye nokuyeka ukuya exesheni: Iphelisa iimpawu ezibangelwa kutshintsho lwehomoni oluqhelekileyo kwezi zigaba.
- I-Polycystic ovary syndrome (PCOS): Inceda ukubuyisela i-ovulation kunye nokuphucula iimpawu ezinxulumene nazo.
- Inkxaso yokuchuma: Ukuphucula ukulawulwa kwehomoni kunye nokuveliswa kweprogesterone kwinqanaba le-luteal lomjikelo wabasetyhini.
- Ukuphazamiseka kwe-Hyperestrogenism: Ulinganisa amanqanaba phakathi ii-estrogens kunye neprogesterone.
Uyisebenzisa njani iVitex agnus-castus
- Isicatshulwa esisemgangathweni kwi-capsules: Olona khetho luqhelekileyo kunye olufanelekileyo. Umthamo oqhelekileyo: 30-40 mg imihla ngemihla, ngokukhethekileyo ekuseni.
- Amaqunube omisiweyo kwi-infusion: Sebenzisa i-1-2 g imihla ngemihla, elungiselelwe ngaphandle kokubilisa kwaye ngaphandle kokuyivumela ukuba ihlale ngaphezu kwemizuzu emi-5. Thatha ngokuqhubekayo kangangeenyanga ezininzi.
- Isicatshulwa solwelo: I-2 ml yonke imihla kwisisu esingenalutho kwisiqingatha sesibini sokuya esikhathini okanye njengoko kuyalelwa ngoogqirha ngabanye.
Unyango kufuneka lube rhoqo kwaye ixesha elide (ubuncinci beenyanga ezi-3-6), njengoko imiphumo enenzuzo ibonakala ngokuthe ngcembe. Inokudityaniswa neevithamini B1, B6, E, kunye nezongezelelo ezifana neoli yeprimrose yangokuhlwa ukunyusa isenzo sayo sokulawula. Ukuba unayo nayiphi na imibuzo okanye iimeko zonyango, kubalulekile ukudibana nochwepheshe ngaphambi kokuba uqale unyango.
Ii-contraindications kunye nezilumkiso ezinokwenzeka
- Ukukhulelwa kunye nokuncancisa Ukusetyenziswa kwayo akukhuthazwa ngenxa yokungabikho kwezifundo ezaneleyo malunga nokhuseleko lwayo.
- Ngaphantsi kweminyaka eyi-18: Kuphephe ngaphandle kokuba kuchazwe ngokuthe ngqo.
- Iimpendulo ezingalunganga: Iziphumo ebezingalindelekanga ezingaqhelekanga ziquka ukungonwabi kancinci kokwetyisa, intloko ebuhlungu, ulusu olurhawuzelelwa, irhashalala, ukungahambi kakuhle kokuya exesheni, okanye ukwalana.
- Ukudibana kweziyobisi: Isilumkiso sicetyiswa ukuba uphathwa nge-dopamine agonists / abachasi okanye iziyobisi ze-hormonal (i-contraceptive, unyango lwe-hormone replacement), njengoko intsebenziswano inokwenzeka okanye ukuphumelela kolunye unyango kunokunciphisa.
- Umsebenzi we-Thyroid: Kunconywa ukuba uhlolisise umsebenzi we-thyroid ngaphambi kokuqala ukuxhaswa kweVitex ukuba kukho imbali yesifo se-thyroid.
- Uthethwano lwangaphambili: Ukuba ufumana naziphi na iimpawu ezingaqhelekanga, ukungalingani kwe-hormonal okuqhubekayo, okanye uceba ukukhulelwa, uvavanyo lwezonyango luyimfuneko.
Izinto ezinomdla, usetyenziso lwembali kunye negadi yokuhombisa
- Imbali yeNkcubeko: Igama layo elithi "ubunyulu" livela kudumo lwayo njenge-anaphrodisiac, ixhaphake kumaXesha Aphakathi phakathi kweemonki ukukhuthaza ukungatshati.
- Inomtsalane kwizilwanyana zasendle: Iintyatyambo zakho ukutsala iinyosi kunye namabhabhathane, ifak’ isandla kwintlobo-ntlobo zezinto eziphilayo kunye nokusasazwa kwembewu egadini.
- Ugxotha izinambuzane: Uphawu Ivumba lamagqabi awo inceda ukugxotha izinambuzane eziqhelekileyo kwigadi yeziqhamo nasegadini.
- Amabhaso: Inikezelwe nge IMbasa yeGarden Merit evela kwiRoyal Horticultural Society ngenxa yeempawu zayo ezintle zokuhombisa kunye nokuxhathisa kwayo.
- Ukusetyenziswa komhlaba: Uhlobo lwe-shrub eyedwa, kwi-flowerbeds yeMeditera, iigadi zokunkcenkceshela eziphantsi kunye neendawo ezinxweme.
IVitex agnus-castus Sesinye sezona zityalo zipheleleyo neziguquguqukayo kwimpilo yabasetyhini kunye nokuhonjiswa kweegadi zeMeditera. Ngenxa yokuguquguquka kwayo, ukuphatha ngokulula, kunye nezibonelelo zonyango ezixhaswa sisithethe kunye nesayensi, i-chasteberry ihlala ilukhetho oluthandayo kumayeza esintu kunye nokwakheka komhlaba. Ngaphambi kokuba uqale naluphi na unyango, qiniseka ukuba udibane nochwepheshe, ngakumbi ukuba unembali yonyango okanye uthatha amanye amayeza.